Hemoglobinopathieën
Hemoglobinopathieën zijn erfelijke aandoeningen van het hemoglobine eiwit. Bij een gezonde volwassen persoon bestaat het hemoglobine eiwit uit 2 alfa-globine ketens (chromosoom 16) en 2 beta-globine ketens (chromosoom 11). Hemoglobinopathieën kunnen worden onderverdeeld in expressiedefecten (thalassemieën) en structuurdefecten (abnormale hemoglobines, zoals sikkelcelanemie).
Sinds 2007 worden alle pasgeborenen in Nederland via de hielprik gescreend op het hebben van een hemoglobinopathie.
Alfa-thalassemie
Alfa-thalassemie is een autosomaal recessieve aandoening die met name voorkomt in families afkomstig uit zuidoost-Azië, India, China en de Filippijnen.
Door het ontbreken van één of meerdere functionele alfa-genen ontstaat een disbalans tussen de productie van alfa-globine en beta-globine ketens. Rode bloedcellen met een disbalans in de alfa- en beta-ketens worden gelyseerd.
De aanmaak van alfa-globine ketens wordt geregeld door 4 alfa-globine genen. Afhankelijk van het aantal mutaties binnen deze genen, kunnen er 4 vormen van alfa-thalassemie worden onderscheiden:
- 3 functionele alfa-genen:
- Genotype: –α/αα (α+ heterozygoot)
- Fenotype: zeer milde microcytaire anemie
- 2 functionele alfa-genen:
- Genotype: –α/–α (α+ homozygoot) of ––/αα (α0 heterozygoot)
- Fenotype: milde microcytaire anemie
- 1 functioneel alfa-gen
- Genotype: ––/–α (α0/α+ combinatie)
- Fenotype: HbH-ziekte (pre- en postnatale hemolytische anemie)
- Geen functioneel alfa-gen
- Genotype: –-/–- (α0 homozygoot)
- Fenotype: Hb Bart’s hydrops foetalis (ernstige prenatale hemolytische anemie)
Het klinisch fenotype van een alfa-thalassemie is direct na de geboorte aanwezig.
Beta-thalassemie
Beta-thalassemie is een autosomaal recessieve aandoening die zijn oorsprong vindt in families afkomstig uit landen rond de Middellandse zee, Azië of Afrika.
Door het ontbreken of door een functionele verandering van één van beide beta-genen ontstaat een disbalans tussen de productie van alfa-globine en beta-globine ketens. Rode bloedcellen met een disbalans in de alfa- en beta-ketens worden gelyseerd.
De aanmaak van de beta-ketens wordt geregeld door 2 beta-globuline genen. Afhankelijk van het aantal mutaties binnen deze genen, kunnen er 3 vormen van beta-thalassemie worden onderscheiden:
- Beta-thalassemie minor:
- Omschrijving: 1 functioneel beta-gen
- Fenotype: milde, microcytaire anemie
- Beta-thalassemie intermedia:
- Omschrijving: 1 of 2 minder functionele beta-genen
- Fenotype: matig ernstige microcytaire anemie
- Beta-thalassemie major:
- Omschrijving: geen functioneel beta-gen
- Fenotype: ernstige microcytaire anemie
Beta-thalassemie komt pas na 4 tot 6 maanden na de geboorte tot uiting door een dalende productie van foetaal hemoglobine. Door een mutatie in het beta-globuline gen wordt een verhoogd HbA2 gemeten.
Symptomen
Thalassemie major gaat gepaard met een ernstige anemie die leidt tot een geëxpandeerde extramedullaire erytropoëse. Hierdoor ontstaan vaak een massale splenomegalie en typische malformaties van het skelet, in het bijzonder van de schedel (facies thalassemica).
De ineffectieve erytropoëse leidt tot een verhoogde opname van ijzer uit de darmen. De combinatie met chronische bloedtransfusies zorgt uiteindelijk voor een ijzerstapeling. IJzerstapeling leidt tot veel morbiditeit en een hoge mortaliteit door hartfalen, levercirrose, endocriene stoornissen, groeistoornissen en osteoporose.
De klinische presentatie van een thalassemie intermedia kan erg heterogeen zijn, variërend van een milde anemie tot een ernstig beeld met transfusieafhankelijkheid, ijzerstapeling, splenomegalie en pulmonale hypertensie.
Ga terug naar de Thalassemie homepage of lees meer over thalassemie:
Ga terug naar de algemene homepage Behandelprotocollen.